جلسه چهارم – خارج اصول ( حجیت خبر واحد ) – فقیه محقق، حجتالاسلام دکتر حشمدار (دام ظلّه)
admin
1 هفته ago
خارج اصول ( حجیت خبر واحد ) – فقیه محقق، حجتالاسلام دکتر حشمدار (دام ظلّه)
14 Views
. نکته اصلی
- برخی فقها برای اثبات حجیت خبر واحد از آیه نبأ به مفهوم وصف استدلال کردهاند:
- وجه نظر: وصف خبر فاسق بودن (و نه خود خبر بودن) موجب وجوب تحقیق (تبّین) است.
- یعنی وجوب تبّین از وصف خبر فاسق بودن نشأت میگیرد، نه از خبر بودن به خودی خود.
۲. کلام مرحوم شیخ انصاری
- اصل قاعده شیخ: هر حکمی که به وصف تعلق گیرد، ثبوت مفهوم اقتضاء میکند.
- نقد شیخ: وصف مطلق (هر وصفی) معمولاً مفهوم ندارد و قابل استدلال نیست؛ تنها وصف مناسب با حکم مفهوم دارد.
۳. کلام مرحوم آخوند
- دو وجه برای وصف:
- وجوب تبّین به مجرد وصف: هر وصفی که تعلق گرفته باشد، اقتضاء نفی عند نفی دارد.
- وصف خاص و مناسب با حکم: تنها وصفی که تناسب حکم و موضوع دارد، مفهوم است و اقتضاء نفی عند نفی دارد.
- شیخ تلفیق این دو را انجام داده و فقط یک وجه ذکر کرده است؛ آخوند معتقد است باید تفکیک شوند.
۴. توجیه کلام شیخ
- اگر وصف به نحو مطلق مفهوم داشته باشد، استدلال بسیار ضعیف است.
- مستدلین به مفهوم وصف فقط برای وصف مناسب با حکم قائل هستند، نه برای هر وصفی.
- مثال: وجوب تبّین از خبر فاسق ناشی از وصف فاسق بودن است، نه از ذات خبر یا وصف ذاتی آن.
۵. نقد و اشکال
- آیا وصف «واحد بودن خبر» ذاتی خبر است یا عرضی؟
- اگر ذاتی باشد، همان خبر به خودی خود موضوع حکم خواهد بود و نیاز به وصف فاسق بودن نیست.
- اگر عرضی باشد، حکم (وجوب تبّین) تنها برای خبری با وصف فاسق بودن است و خبر عادل مشمول این حکم نمیشود.
- آقای خوئی: وصف «مایحتمل الصدق والکذب» لازمه ذات خبر است و بنابراین نمیتوان به ذات خبر عادل استناد کرد؛ وجوب تبّین برای او وجود ندارد.
۶. نتیجه درباره خبر عادل
- وجوب تبّین ویژه خبر فاسق است، زیرا وصف فاسق بودن مناسب با حکم است.
- خبر عادل که فاقد این وصف است، وجوب تبّین ندارد، حتی اگر واحد باشد و مشکوک الصدق و الکذب باشد.
۷. کفایت ثبوت مفهوم
- لازم نیست مفهوم به صورت سالبه کلیه ثابت شود؛ کافی است برای وصف مناسب با حکم مفهوم وجود داشته باشد تا حجیت خبر واحد (عادل) ثابت شود و ادله ظنی را کنار بگذاریم.
۸. بحث درباره مفهوم شرط
- مثالها: «اعط زیداً إن اکرمک» → شرط در جمله مشخص میشود.
- فرق شرط متأخر و متقدم:
- شرط متأخر → میتوان قائل به مفهوم شد (مثلاً شرط برای اجرای جزاء)
- شرط متقدم → صرف تلازم کافی است و مفهوم شرط لازم نیست.
۹. جمعبندی ساده
- آیه نبأ وجوب تبّین را برای خبر فاسق مقرر کرده است.
- مفهوم وصف فقط برای وصف مناسب با حکم معتبر است، نه هر وصفی.
- خبر عادل فاقد وصف فاسق بودن است → تبّین واجب نیست.
- حجیت خبر عادل از این طریق ثابت میشود، بدون نیاز به تبّین.
- مفهوم شرط و وصف در آیه ابزار فهم است، نه الزام به سالبه کلیه یا تعمیم مطلق.
مجمع جهانی قرآن و عترت World Assembly of Qur'an and Eitrat
