مجمع جهانی قرآن و عترت World Assembly of Qur'an and Eitrat
Related Articles
مقدمه
- بحث اصلی: آیا خبر عادل (خبر واحد صحیح) حجت است یا خیر و چگونه میتوان آن را از آیه قرآن اثبات کرد.
- آیه مورد بحث:
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ جَاءَكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا أَنْ تُصِيبُوا قَوْمًا بِجَهالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلَى مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِينَ»
۲. دیدگاه مرحوم شیخ
- مرحوم شیخ معتقد است که استدلال به آیه دو وجه دارد:
- مفهوم شرط: عمل به خبر فاسق مشروط به تحقیق است.
- مفهوم وصف: تحقیق درباره خبر فاسق ویژگی لازم است.
- برخی قدما برای اثبات حجیت خبر عادل ضمیمهای قائل شدند، مبنی بر این که:
- اگر تحقیق درباره خبر فاسق وجوب نفسی داشته باشد، سه احتمال درباره خبر عادل متصور است:
- وجوب قبول بدون تحقیق → حجیت خبر عادل ثابت میشود.
- وجوب رد بدون تحقیق → وضعیت عادل از فاسق بدتر میشود (باطل است).
- وجوب تبیّن از باب مقدمه برای عمل.
- اگر تحقیق درباره خبر فاسق وجوب نفسی داشته باشد، سه احتمال درباره خبر عادل متصور است:
- نتیجه: با این ضمیمه، حجیت خبر عادل اثبات میشود.
۳. نقد شیخ بر وجوب نفسی تبیّن
شیخ دلایل متعددی برای رد وجوب نفسی تبیّن ارائه میدهد:
- مخالفت با عرف: تحقیق برای عمل، مقدمهای است، نه واجب نفسی.
- اجماع بر عدم وجوب نفسی: بررسی خبر فاسق نفسی واجب نیست.
- مخالفت با تعلیل آیه: آیه دلالت بر لزوم تحقیق از باب جلوگیری از ضرر دارد، نه بهصورت وجوب نفسی.
- بنابراین اگر فرض کنیم تحقیق نفسی نیست، حجیت خبر عادل بهسادگی از مفهوم شرط آیه ثابت میشود.
۴. استظهار از آیه
دو برداشت از آیه مطرح شد:
- استظهار اول: آیه فقط ناظر به عمل به خبر فاسق است؛ نتیجه: حجیت خبر عادل بلافاصله ثابت میشود.
- استظهار دوم: آیه شامل وجوب قبول یا رد خبر فاسق است؛ بنابراین برای اثبات حجیت خبر عادل نیاز به ضمیمه مقدمه خارجیه هست.
۵. نظر مرحوم سید یزدی
- ایشان معتقدند که مستدلین قائل به وجوب نفسی نبودهاند، بلکه:
- عمل به خبر فاسق مانند عمل به واجب است، ولی شرط آن تحقیق است.
- پس حجیت خبر عادل اثبات میشود؛ چون برای او چنین شرطی وجود ندارد.
- نقد جلسه: این تبیین بعید است، زیرا آیه به وجوب مطلق عمل به خبر فاسق دلالت نمیکند؛ عمل به خبر عادل نیز همیشه واجب نیست.
۶. جمعبندی
- نکته کلیدی: استدلال به آیه نبأ برای حجیت خبر واحد مبتنی بر مفهوم شرط در آیه است:
- عمل به خبر فاسق مشروط به تحقیق است.
- از این شرط، حجیت خبر عادل نتیجه میشود، بدون نیاز به ضمیمه خارجی.
- تقریرهای مرحوم شیخ و سید یزدی بعضاً دچار تحریف یا سوء تفاهم از استدلال مستدلین قبلی است.
