مجمع جهانی قرآن و عترت World Assembly of Qur'an and Eitrat
Related Articles
بحث در فقه نکاح و ازدواج بر اساس منابع معتبر قدیم و جدید انجام میشود. مهمترین کتابهایی که برای این درس معرفی میشوند حدائق و جواهر هستند. حدائق متعلق به یک فقیه اخباری است، اما برخلاف تصور رایج، اخباریها نیز اصول استنباط و قواعد اصولی را قبول دارند و حتی کتابهایی در اصول نوشتهاند؛ مانند مقدمه حدائق، بخش اصولی کتاب الفصول المهمه صاحب وسائل، و آثار فیض کاشانی و شبر. بنابراین منابع اخباری نیز دارای قواعد اصولی برگرفته از روایات هستند و قابل استفاده در فقه نکاحاند.
در مقابل، جواهر که توسط یک فقیه اصولی نوشته شده، بر اساس آیات و روایات استنباط میکند. به همین دلیل حدائق و جواهر هر دو بهعنوان منابع مهم برای بررسی مباحث نکاح مورد توجه هستند.
در مباحث مقدماتی، اولین محور، بررسی معنای واژه نکاح است. نکاح در منابع فقهی گاهی به معنای عقد و گاهی به معنای وطی بعد از عقد به کار رفته است. فقها در برخی آیات مانند «حتی تنکح زوجا غیره» نکاح را به معنای وطی مشروع دانستهاند، یعنی عقدی که منجر به دخول شود.
از سوی دیگر، در قرآن علاوه بر واژه نکاح، واژه زوج و ازواج نیز بسیار به کار رفته است. زوج در قرآن دو معنا دارد: گاهی به معنای جفت، و گاهی به معنای همسر. تعیین معنا با قرائن آیه مشخص میشود. در آیات مربوط به ازدواج معمولاً زوج به معنای همسر است، مثل «اسکن أنت وزوجک الجنة». اما در برخی آیات زوج به معنای جفتهای حیوانی یا موجودات آمده است.
نتیجه این بررسی آن است که نکاح و زواج مترادف کامل نیستند، بلکه دو مفهوم متلازماند: نکاح به معنای عقد، و زواج نتیجه آن عقد یعنی تحقق زوجیت. بعد از وقوع عقد، مرد و زن زوج یکدیگر میشوند. در برخی آیات نیز لفظ زوج حتی پس از طلاق یا فوت نیز به اعتبار همسری سابق اطلاق شده است.
بررسی دقیق این اصطلاحات در فهم احکام نکاح مهم است، خصوصاً در آیاتی مانند «ولا تنکحوا ما نکح آباؤکم» که مقصود ازدواج پدران است، چه دخول واقع شده باشد و چه نه. همچنین این بحث در مسائلی مانند حکم ربیبه، ازدواج با مادر زن قبل و بعد از دخول و موارد فسخ عقد نقش دارد.
در مجموع، با مطالعه دقیق آیات، واژگان کلیدی نکاح، زواج، زوج و ازواج، و مراجعه همزمان به دو منبع مهم حدائق و جواهر، میتوان ساختار روشنتری برای فقه نکاح ترسیم کرد.
